‘Uiteindelijk is het leven geen project dat opgepakt moet worden, maar gewoon iets dat gebeurt. Ik pleit er daarom ook voor om het leven meer te zien als een verhaal: iets waar je in zit, met alle goede en slechte gebeurtenissen, die tezamen jouw unieke leven vormgeven’, zegt de Finse filosoof Frank Martela in een interview in de Volkskrant van 18 augustus.
We zijn zó gericht geraakt op presteren, succesvol zijn, doelen behalen, dat we ons leven zijn gaan managen als een project. Een geslaagd leven lijkt een leven te zijn waarin je jouw levensproject tot een goed einde brengt. Dat kan inspiratie en motivatie geven, maar heeft ook akelige kanten. Want wat als je ziek wordt, ontslagen wordt, je huwelijk op de klippen loopt, de dingen niet zo lopen als je wenste. Dan ben je ‘mislukt’. Terwijl, als we realistisch naar levens kijken, er vaak helemaal geen sprake kan zijn van een gepland leven. Er gebeurt altijd en bij iedereen wel eens iets dat je van je pad afbrengt.
Ik weet nog dat ik voor mijn boek ‘Werk en Zingeving’ op zoek was naar hoe we zin aan ons leven kunnen geven als een succesvol leven niet het doel is. Wat zeggen schrijvers en denkers daar over? Gelukkig zijn er inspirerende antwoorden te vinden: bijvoorbeeld als we het niet zo belangrijk zouden vinden wat iemand heeft bereikt, maar eerder hóe iemand zijn leven leidt (Gert Biesta), als we beseffen dat ieders leven meer een lappendeken dan een carrièreladder is (Margaret Walker), als we ons wat minder richten op het verbeteren van onszelf en er meer zijn voor elkaar (Charles Taylor), komen we al een heel eind.
Wat ik mooi vind aan de uitspraak van Martela is dat iederéén meedoet in zijn kijk op zingeving, want iedereen heeft een verhaal. Elk levensverhaal heeft verschillende kanten, goed en slecht, boeiend en saai, zinvol en zinloos. Het geheel maakt het tot ons leven.
In het begin van het interview met Martela zegt hij dat vooral onze relaties ons leven zinvol maken. Daarmee verwijst hij naar een belangrijke kant van zingeving, één die vaak wordt vergeten: een verhaal heeft pas zin als het verteld kan worden, als je gehoord en gezien wordt. Daarmee kom je op de mooiste definitie van zingeving die ik ken: ‘Zingeving is bestaan in de ogen van de ander’. Volgens mij is dit een uitspraak van Dirk de Wachter.
Wat zou er gebeuren als we ons eens wat minder op onszelf en onze levensprojecten richten en vaker luisteren naar het verhaal van een ander?
Heidi Jansen
